ప్రస్తుతం భారతదేశంలో ఎక్కువగా డిజిటల్ పేమెంట్ చేయడానికి ఫోన్ పే, గూగుల్ పే, పేటీఎంలను వాడుతున్నారు.రోడ్డు సైడ్ ఉండే చిన్న పాన్ షాప్ నుంచి, బిర్యానీ షాపు వరకు అంతా డిజిటల్ పేమెంట్స్ పై ఆదారపడుతున్నారు. సిటీలు , పట్టణాలు , గ్రామాల్లో సైతం ఇప్పుడు డిజిటిల్ పేమెంట్స్ నే వినియోగిస్తున్నారు. అయితే, ఆ నగదు రహిత లావాదేవీలకు సంబంధించి నేషనల్‌ పేమెంట్ కార్పొరేషన్‌ ఆఫ్‌ ఇండియా కొత్త స్కీంని తయారుచేసింది. ఎలక్ట్రానిక్ రూపంలో ఉండే రూపాయి. ఈ-రూపీ నేటి నుంచి అందుబాటులోకి రానుంది. ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ దీన్ని లాంఛనంగా ప్రారంభించనున్నారు. బ్యాంకు ఖాతాలు, కార్డులు, యాప్ లతో సంబంధం లేకుండా, నగదు రహిత, కాంటాక్ట్‌ లెస్‌ లావాదేవీలకు ఈ విధానం ఉపయోగపడుతుంది.
అయితే ఇ - రూపీని ఏ ఉద్దేశంతో తీసుకుంటారో, అదే ఉద్దేశానికి మాత్రమే ఖర్చు చేయాల్సి ఉంటుంది. ఇతర చెల్లింపులకు అది పనికిరాదు. అంటే ప్రభుత్వం సబ్సిడీల రూపంలో నగదును అందజేస్తున్న పలు పథకాలను క్రమంగా ఇ-రూపీ పరిధిలోకి తెచ్చే అవకాశాలు కనిపిస్తున్నాయి. దీని ద్వారా వృథా, దుర్వినియోగాన్ని అరికట్టవచ్చనేది కేంద్రం అభిప్రాయంగా తెలుస్తోంది. ఉదాహరణకు ఎరువుల డీలర్లు ప్రభుత్వ సబ్సిడీని తగ్గించి, బస్తాలను రైతులకు విక్రయిస్తున్నారు. ఆ సబ్సిడీని నేరుగా రైతుల మొబైల్‌ ఫోన్లకు ఈ-రూపీ వోచర్ల రూపంలో పంపే అవకాశాలు ఉన్నాయి. వారు ఎరువుల డీలర్ల వద్ద వాటిని రిడీమ్‌ చేసుకుని, మిగతా మొత్తం నేరుగా లేదా ఈ-రూపీ వోచర్లను కొనుగోలు చేసి, చెల్లించొచ్చు. ఒక ప్రైవేట్ ఆసుపత్రిలో వ్యాక్సినేషన్ కోసం ఈ-వోచర్ కొనుగోలు చేయవచ్చు, అలాగే మరొకరికి బహుమతిగా ఇవ్వవచ్చు. వోచర్లను కొనుగోలు చేసి ఇతరులకు జారీ చేస్తున్న వ్యక్తి వోచర్ల వినియోగాన్ని ట్రాక్ చేయవచ్చు.
ఈ-రూపీ అనేది వినియోగదారుల మొబైల్‌ ఫోన్ కు క్యూఆర్‌ కోడ్‌ లేదా ఎస్సెమ్మెస్‌ స్ట్రింగ్‌ వోచర్ రూపంలో చేరుతుంది. ఈ-రూపీ అనేది ఎలాంటి ప్లాట్‌ ఫాం కాదు. థర్డ్‌ పార్టీ పేమెంట్ గేట్‌ వే ప్రమేయం ఇందులో ఉండదు. ఈ కోడ్‌ ను లబ్ధిదారులు ఎలాంటి కార్డులు, నెట్‌ బ్యాంకింగ్‌, డిజిటల్ పేమెంట్ యాప్ తో సంబంధం లేకుండా నగదుకు బదులుగా వినియోగించుకోవొచ్చు. భారత జాతీయ చెల్లింపుల సాధికార సంస్థ(ఎన్‌ పీసీఐ) రూపకల్పన చేసిన ఈ-రూపీలో కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ, ఆరోగ్య శాఖ, జాతీయ ఆరోగ్య సాధికార సంస్థ సహకారం ఉంది. క్యూఆర్‌ కోడ్‌ లేదా ఎస్సెమ్మెస్‌ లో వచ్చే స్ట్రింగ్‌ వోచర్ ను సంబంధిత వాణిజ్య, వ్యాపార సంస్థల వద్ద రిడీమ్‌ చేసుకోవచ్చు. ఉదాహరణకు కరోనా వైరస్ టీకా కోసం ప్రైవేటు ఆస్పత్రిలో చెల్లింపులకు ఈ విధానం ఉపయోగపడుతుంది. టీకా కోసం ఈ-రూపీని తీసుకుంటే వ్యాక్సిన్‌ కోసం మాత్రమే రిడీమ్‌ చేసుకోవాల్సి ఉంటుంది. ఆరోగ్య సంబంధిత మందులు, మాతాశిశు సంరక్షణ పథకం, టీబీ కార్యక్రమంలో డయాగ్నస్టిక్‌, ఎరువుల కొనుగోళ్లకు సంబంధించి ఇప్పుడు నగదు బదిలీ రూపంలో సబ్సిడీ ఇస్తున్నారు. వీటికి తొలిదశలో ఈ-రూపీని వినియోగించే అవకాశాలున్నాయి.
కార్పొరేట్‌ సంస్థలు తమ ఉద్యోగుల సంక్షేమానికి, కార్పొరేట్‌ సామాజిక బాధ్యతలో భాగంగా ఈ-రూపీ వోచర్లను జారీ చేయవచ్చని కేంద్రం వెల్లడించింది. ముఖ్యంగా వ్యాక్సినేషన్ కు సంబంధించి ఆయా సంస్థలు తమ ఉద్యోగులకు ఈ-రూపీని గిఫ్ట్‌ గా ఇవ్వొచ్చని తెలిపింది. అలా ఈ-రూపీని బహుమతిగా ఇచ్చిన వారు, వోచర్ల వినియోగాన్ని ట్రాక్ చేయవచ్చు. ఇప్పటికే ఎస్‌ బీఐ, పంజాబ్‌ నేషనల్‌ బ్యాంక్‌, బ్యాంక్‌ ఆఫ్‌ బరోడా, కెనరా బ్యాంక్‌, ఇండస్‌ ఇండ్‌ బ్యాంక్‌, హెచ్‌ డీ ఎఫ్ సి, యాక్సిస్‌, ఐసీఐసీఐ బ్యాంక్‌ ఎన్‌ పీసీఐతో ఈ-రూపీ కోసం ఎన్‌పీసీఐతో ఒప్పందం కుదర్చుకున్నాయి. ఈ-రూపీ అనేది ఎలాంటి ఫ్లాట్ ఫారం కాదు. ఇది నిర్ధిష్ట సేవల కొరకు ఉద్దేశించబడిన వోచర్. ఈ-ఆర్ యుపీఐ వోచర్లు అనేవి నిర్ధిష్టమైన వాటి కోసం మాత్రమే ఉద్దేశించబడినవి. బ్యాంకు ఖాతా లేదా డిజిటల్ పేమెంట్ యాప్ లేదా స్మార్ట్ ఫోన్ లేకున్నా ఈ వోచర్లను ఉపయోగించుకోవచ్చు, ఇతర పేమెంట్స్ కి ఈ-రూపీ ప్రధాన తేడా ఇదే.
అయితే ఇ - రూపీని ఏ ఉద్దేశంతో తీసుకుంటారో, అదే ఉద్దేశానికి మాత్రమే ఖర్చు చేయాల్సి ఉంటుంది. ఇతర చెల్లింపులకు అది పనికిరాదు. అంటే ప్రభుత్వం సబ్సిడీల రూపంలో నగదును అందజేస్తున్న పలు పథకాలను క్రమంగా ఇ-రూపీ పరిధిలోకి తెచ్చే అవకాశాలు కనిపిస్తున్నాయి. దీని ద్వారా వృథా, దుర్వినియోగాన్ని అరికట్టవచ్చనేది కేంద్రం అభిప్రాయంగా తెలుస్తోంది. ఉదాహరణకు ఎరువుల డీలర్లు ప్రభుత్వ సబ్సిడీని తగ్గించి, బస్తాలను రైతులకు విక్రయిస్తున్నారు. ఆ సబ్సిడీని నేరుగా రైతుల మొబైల్‌ ఫోన్లకు ఈ-రూపీ వోచర్ల రూపంలో పంపే అవకాశాలు ఉన్నాయి. వారు ఎరువుల డీలర్ల వద్ద వాటిని రిడీమ్‌ చేసుకుని, మిగతా మొత్తం నేరుగా లేదా ఈ-రూపీ వోచర్లను కొనుగోలు చేసి, చెల్లించొచ్చు. ఒక ప్రైవేట్ ఆసుపత్రిలో వ్యాక్సినేషన్ కోసం ఈ-వోచర్ కొనుగోలు చేయవచ్చు, అలాగే మరొకరికి బహుమతిగా ఇవ్వవచ్చు. వోచర్లను కొనుగోలు చేసి ఇతరులకు జారీ చేస్తున్న వ్యక్తి వోచర్ల వినియోగాన్ని ట్రాక్ చేయవచ్చు.
ఈ-రూపీ అనేది వినియోగదారుల మొబైల్‌ ఫోన్ కు క్యూఆర్‌ కోడ్‌ లేదా ఎస్సెమ్మెస్‌ స్ట్రింగ్‌ వోచర్ రూపంలో చేరుతుంది. ఈ-రూపీ అనేది ఎలాంటి ప్లాట్‌ ఫాం కాదు. థర్డ్‌ పార్టీ పేమెంట్ గేట్‌ వే ప్రమేయం ఇందులో ఉండదు. ఈ కోడ్‌ ను లబ్ధిదారులు ఎలాంటి కార్డులు, నెట్‌ బ్యాంకింగ్‌, డిజిటల్ పేమెంట్ యాప్ తో సంబంధం లేకుండా నగదుకు బదులుగా వినియోగించుకోవొచ్చు. భారత జాతీయ చెల్లింపుల సాధికార సంస్థ(ఎన్‌ పీసీఐ) రూపకల్పన చేసిన ఈ-రూపీలో కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ, ఆరోగ్య శాఖ, జాతీయ ఆరోగ్య సాధికార సంస్థ సహకారం ఉంది. క్యూఆర్‌ కోడ్‌ లేదా ఎస్సెమ్మెస్‌ లో వచ్చే స్ట్రింగ్‌ వోచర్ ను సంబంధిత వాణిజ్య, వ్యాపార సంస్థల వద్ద రిడీమ్‌ చేసుకోవచ్చు. ఉదాహరణకు కరోనా వైరస్ టీకా కోసం ప్రైవేటు ఆస్పత్రిలో చెల్లింపులకు ఈ విధానం ఉపయోగపడుతుంది. టీకా కోసం ఈ-రూపీని తీసుకుంటే వ్యాక్సిన్‌ కోసం మాత్రమే రిడీమ్‌ చేసుకోవాల్సి ఉంటుంది. ఆరోగ్య సంబంధిత మందులు, మాతాశిశు సంరక్షణ పథకం, టీబీ కార్యక్రమంలో డయాగ్నస్టిక్‌, ఎరువుల కొనుగోళ్లకు సంబంధించి ఇప్పుడు నగదు బదిలీ రూపంలో సబ్సిడీ ఇస్తున్నారు. వీటికి తొలిదశలో ఈ-రూపీని వినియోగించే అవకాశాలున్నాయి.
కార్పొరేట్‌ సంస్థలు తమ ఉద్యోగుల సంక్షేమానికి, కార్పొరేట్‌ సామాజిక బాధ్యతలో భాగంగా ఈ-రూపీ వోచర్లను జారీ చేయవచ్చని కేంద్రం వెల్లడించింది. ముఖ్యంగా వ్యాక్సినేషన్ కు సంబంధించి ఆయా సంస్థలు తమ ఉద్యోగులకు ఈ-రూపీని గిఫ్ట్‌ గా ఇవ్వొచ్చని తెలిపింది. అలా ఈ-రూపీని బహుమతిగా ఇచ్చిన వారు, వోచర్ల వినియోగాన్ని ట్రాక్ చేయవచ్చు. ఇప్పటికే ఎస్‌ బీఐ, పంజాబ్‌ నేషనల్‌ బ్యాంక్‌, బ్యాంక్‌ ఆఫ్‌ బరోడా, కెనరా బ్యాంక్‌, ఇండస్‌ ఇండ్‌ బ్యాంక్‌, హెచ్‌ డీ ఎఫ్ సి, యాక్సిస్‌, ఐసీఐసీఐ బ్యాంక్‌ ఎన్‌ పీసీఐతో ఈ-రూపీ కోసం ఎన్‌పీసీఐతో ఒప్పందం కుదర్చుకున్నాయి. ఈ-రూపీ అనేది ఎలాంటి ఫ్లాట్ ఫారం కాదు. ఇది నిర్ధిష్ట సేవల కొరకు ఉద్దేశించబడిన వోచర్. ఈ-ఆర్ యుపీఐ వోచర్లు అనేవి నిర్ధిష్టమైన వాటి కోసం మాత్రమే ఉద్దేశించబడినవి. బ్యాంకు ఖాతా లేదా డిజిటల్ పేమెంట్ యాప్ లేదా స్మార్ట్ ఫోన్ లేకున్నా ఈ వోచర్లను ఉపయోగించుకోవచ్చు, ఇతర పేమెంట్స్ కి ఈ-రూపీ ప్రధాన తేడా ఇదే.